Speciaal Onderwijs

SEP EN HET SPECIAAL (BASIS) ONDERWIJS 

SEP heeft de missie dat – álle kinderen in het PO/SO/SBO met plezier kennismaken én ervaring opdoen met het gehele spectrum van kunst en cultuur, door middel van kwalitatief hoogstaande kunst- en cultuureducatie van professionele vakdocenten – .

Wij geloven er in dat alle kunstdisciplines en projecten ook mogelijk moeten zijn in het speciaal onderwijs, maar dat elke school een eigen aanpak vereist. Daarom willen wij geen ‘vast aanbod’ presenteren, maar door middel van voorbeeldprojecten laten zien wat er zoal mogelijk is bij SEP. Laat je inspireren en neem vooral contact met ons op om de mogelijkheden voor uw school te bespreken! 

WERKWIJZE VAN SEP 

Voorgesprek  
De vraag voor een kunstproject komt altijd vanuit de school. De school wil een project op maat  rondom een bepaalde discipline, vanwege een lopend thema, een viering, opening of afsluiting van het schooljaar. Vanuit SEP nemen we contact op met de ICC-er vanuit de centrale vraag: Wat heeft jullie doelgroep nodig om een kunstproject tot een succeservaring te maken?  
  
Verschillende scholen, verschillende behoeftes:  
1. Welke (lichamelijke) beperking hebben de kinderen?

• Lichamelijke beperking?    
• Meervoudig gehandicapt?    
• Blind/slechtziend?    
• Korte spanningsboog?    
• Traagheid van informatieverwerking? 
• Gedragsproblematiek?     
• Gehoor- en/of communicatiestoornis? 

2. Wat is het ontwikkelingsniveau van de klas(sen) waarmee gewerkt wordt?  
3. Houding, toon en taal: wat moet een vakdocent weten om goed les te kunnen geven?  

De selectie van de vakdocent  
Afhankelijk van de doelgroep en de wensen van de school selecteren wij een geschikte kunstvakdocent, die ervaring heeft met lesgeven in het speciaal onderwijs (SO of SBO).  De basisvaardigheden die de vakdocent bezit: werkt gestructureerd, is empathisch, heeft een groot aanpassingsvermogen, is wendbaar, ziet wat er in het moment nodig is en kan eenvoudig taalgebruik toepassen. De geselecteerde vakdocent komt vanuit de wensen van de school met een basisplan voor het project.  
  
Observeren en kennismaken voorafgaand aan project  
Voorafgaand aan het project komt de vakdocent observeren in de klas(sen) en heeft een kort gesprek met de leerkracht om de inhoud van het project af te stemmen en aan te passen waar nodig. Indien mogelijk stelt de vakdocent zichzelf al voor aan de leerlingen, door iets van zijn eigen discipline te laten zien/horen/ervaren zodat de groep vast een beeld heeft van wie er komt en wat ze gaan doen.  

Bijsturen waar nodig 
Onze ervaring is dat een project tussentijds vaak wordt bijgestuurd, en dat alles in goed overleg met de leerkracht gebeurt. De kunstvakdocent vormt samen met de leerkracht een sterk duo die samen het beste kunnen bepalen wat goed werkt voor de betreffende doelgroep.   

VOORBEELD PROJECTEN  

Hieronder geven wij een aantal voorbeeldprojecten, waaruit blijkt hoe wij maatwerk leveren. Heeft u na het lezen van de projecten interesse in een vrijblijvend gesprek? Neem dan contact op met SEP: info@sep.nu / 020-4124110.

De kinderen op de foto’s zijn niet altijd de kinderen die het beschreven project deden. 

Filmlessen op de iPad met meervoudig gehandicapte kinderen  
School: Drostenburg  
Docent : Thomas Brand

Project 
Het idee achter de lessen was de leerlingen kennis te laten maken met het medium film op de iPad, gekoppeld aan de inslag om het ze zoveel mogelijk zelf te laten doen. Tegelijkertijd zou het de leerkrachten leren wat de mogelijkheden van filmen met een iPad in de klassen zijn. Zo maakten we in de uiteindelijke lessen een vlog, een rondleiding door de school waarbij de iPad voorop een elektrische rolstoel werd gebonden, een verslag over een zwemles, vertelden we een sprookje en namen we klassikaal een liedje op wat vervolgens door de docent kon worden gebruikt als meezingliedje ter vervanging van de YouTube variant.   

Aanpassing voor deze doelgroep  
Thomas: Wat het project voor mij tot een succes maakte was de tijd en flexibiliteit van de school en de bereidheid de verwachtingen continu bij te stellen, of eigenlijk, volledig weg te laten. Omdat zeker op het speciaal onderwijs de individuele afstemming op klas en kind belangrijk is, hielpen de kijkdagen om per kind een idee te bedenken van wat er met de iPad haalbaar was. In sommige gevallen bedachten we een plan waarbij de leerling zelf kon filmen, in andere gevallen een plan waarbij ik de leerling filmde. Alle plannen gingen uit van iets wat de leerling goed kon en er werden waar mogelijk andere leerlingen betrokken. Dit proces van leerlingen filmen en ze de films vaak terug laten zien helpt enorm omdat deze groep leerlingen vaak weer “vergeet” wat ze wel en niet kunnen en na een stap vooruit vaak weer een half stapje achteruit gaan. De filmpjes werkten daarin als bewijs en positieve bevestiging. De lessenserie eindigde met een lesdag voor de leerkrachten waarin zij de technieken van filmen en editen in  iMovie leerden, zodat het project zonder mij kon worden voortgezet.  

Danslessen aan slechthorende kinderen  
School: Prof. Burgerschool  
Vakdocent: Petra Beers  

Project
Danslessen rondom het thema van de Kinderboekenweek. Alle klassen kregen vier danslessen van 45 minuten.  Petra kwam voorafgaand aan de lessen kennismaken met de doelgroep waarin zij kort kwam observeren en gesprekjes met leerkracht(en) kon voeren.  Aan de hand van deze kennismaking heeft zij danslessen op maat ontworpen die aansloten bij het niveau van de leerlingen.   

Aanpassing voor de doelgroep 
Petra: Er was eigenlijk weinig verschil met een reguliere school wat betreft de manier waarop de leerkrachten met de kinderen omgingen en het gedrag van de kinderen. Hierdoor kon ik ook de dingen doen die ik altijd doe, maar dan afgepast per groep of leerling.   

Reactie leerkracht Daphne Smits 
‘Alle leerkrachten waren enthousiast over de danslessen van Petra. Ze varieerde in haar lessen en ook tussen de klassen, aangepast op niveau en behoefte van de kinderen. Zo zei een van onze bovenbouwleerkrachten: ‘Dat is een aanpakker’. Ze speelde ook erg in op wat de kinderen wilden of wat hun interesse had. Leuk ook om te zien dat er herhaling in de les zat, maar ook weer nieuwe elementen.‘

Percussielessen aan slechthorende kinderen  
School: Prof. Burgerschool  
Vakdocent: Chris Colleye

Project 
Spelen op djembees of bas-trommels is geweldig, vooral als je het met een hele groep tegelijk doet! Door samen te spelen leren de kinderen de verschillen tussen hard en zacht, snel en langzaam. De leerlingen worden zich bewust van hun eigen spel en leren luisteren en reageren op anderen. Om hierbij te helpen bedenkt de vakdocent ritmische teksten zodat het onthouden en spelen van diverse ritmes opeens een stuk gemakkelijker wordt.   
  
Aanpassing voor deze doelgroep  
Chris: In plaats van werken in een kring gaf de leerkracht aan dat het beter was om de kinderen in een rij voor mij te plaatsen.  Zo kunnen de kinderen die liplezen alles goed volgen.  De grootste drum die ik mee nam heet Surdo . In het Portugees betekent dit ‘doof’. De bas en trilling is zo diep dat je het in je lichaam voelt, daar heb je je oren niet voor nodig. Alle kinderen hebben de Surdo mogen beslaan en dat maakte veel indruk.

Theaterlessen aan kleuters met complexe leer- en ontwikkelingsproblemen  
School: Prof. Waterink Zuid  
Vakdocent: Isabelle Fabre 

Project   
Theaterlessen rondom de leervraag: Welke drama oefeningen kunnen de vaardigheden van onze leerlingen bevorderen en hoe kunnen de lessen aansluiten bij onze PAD methode (sociale vaardigheden methode)?   

In dit project gaf werken met een prentenboek een veilig basis. De keuze van het prentenboek is heel belangrijk: opletten dat het niet abstract is maar heel concreet.  Bij sommige groepen hoef je niet het hele verhaal uit het prentenboek te gebruiken of uitgebreid te spelen; probeer op 1 ding uit het prentenboek in te zoomen (een gebeurtenis, een personage, een emotie, een woord, een klank…). Dat is duidelijk. Dat geeft rust voor de kinderen. Voor de vakdocent is het durven wachten, de tijd nemen om te kijken wat het doet bij de kinderen. En vanuit hun beleving, verder gaan!     

Aanpassing voor deze doelgroep  
Isabelle: Het is van groot belang om met de leerkrachten samen te werken en af te stemmen: vooraf, tijdens de lessen en gedurende het hele project. Nog meer dan reguliere scholen, gaat het hier over onderzoeken: voor de leerlingen en voor de vakdocent.  Door bewust te zijn van het onderzoekend vermogen in elk kind en jezelf als vakdocent, voorkom je het onbegrip dat de kinderen niet presteren en niet volgen wat je voorbereid hebt. Werken in het klaslokaal tijdens de eerste lessen om het vertrouwen te winnen is heel belangrijk. Zo kan je langzaam kennis maken met elkaar en antwoord vinden op belangrijke vragen als: waardoor wordt een kind uitgedaagd? waardoor wordt hij/zij uit balans gebracht? wanneer wordt het onveilig?

Gezamenlijk kunstwerk met leerlingen met gedrags- en (ernstige) leerproblemen   
School: Prof. Waterink Noord  
Vakdocenten: Bien van Heek en Sara Jongert

Omschrijving project:  
Met alle klassen gingen we toewerken naar een gezamenlijk kunstwerk voor in de school: Het grote Recyle Beest! Een spannend, langwerpig dier met veel poten met grappige, opvallende schoenen en verder opgebouwd uit verschillende segmenten. Denk aan plastic flesjes, doppen en afvalmaterialen aan een houten skelet.  Alle klassen krijgen 2 lessen van 60 minuten waarin zij gaan werken aan onderdelen voor het RecyleBeest. Vervolgens gingen onze beeldend vakdocenten de onderdelen in elkaar zetten zodat er een gezamenlijk resultaat ontstaat. Hier werkten ook subgroepen leerlingen hieraan mee.  

Aanpassing voor deze doelgroep:  
Bien: De meeste kinderen zijn nieuwsgierig en leergierig om iets nieuws aan te gaan, nieuwe materialen te leren kennen is een geweldig avontuur voor ze. Het is belangrijk om een niet al te strak plan te volgen, zelf gaan ze iets ontdekken en dat is vaak net anders dan dat je het wilde aanbieden, juist daardoor is de uitkomst verassend en voor ieder kind weer anders.

Druktechnieken met meervoudig gehandicapte kinderen  
School: Drostenburg  
Vakdocenten: Bien van Heek

Project  
We gingen aan de slag met druktechnieken rondom het thema ZEESLAG. Met de ene groep met sjablonen en met een andere groep met eigen gemaakte stempels of met uitgeknipte vormen van foam. Over het onderwerp ZEESLAG zijn we eerst gaan overleggen: wat is een zeeslag en wat voor schepen bestaan er allemaal? Ook fantasie is welkom, rare beesten op zee of vliegtuigen en duikboten. De schepen die ontstonden uit de sjablonen werden later uitgeknipt en op een groot vel geplakt, met als resultaat een gezamenlijk kunstwerk.  

Aanpassing voor deze doelgroep:  
Bien: De aanpak is anders bij speciaal onderwijs omdat er kinderen zijn die misschien niet met hun handen kunnen werken. Het is belangrijk om ieder kind bij het onderwerp te betrekken, als ze iets niet alleen kunnen dan kunnen ze soms goed met een ander kind aan een idee werken. Er zijn leerlingen die iets vies vinden om aan te raken dan zorg ik dat ik ook andere materialen aan kan bieden. Het inrollen van drukinkt op rubberen rollen was voor de meeste kinderen goed te doen en andere kinderen werden geholpen door een docent of medeleerling.  

Door met leerkrachten regelmatig te overleggen verdiepte ik mij in o.a. materialen waar kinderen allergische reacties van kunnen krijgen. Ook zijn er voorwerpen te gevaarlijk om in handen te geven, vooral bij spastische kinderen wil je niet dat ze zichzelf kunnen verwonden. Echter een timmerproject met hamers en spijkers werd een groot succes terwijl de leerkrachten er een beetje tegenop zagen bleken de kinderen er goed mee om te kunnen gaan. Projecten zijn een succes als het voor de leerlingen een nieuwe uitdaging is en ook door iets aan te bieden waar ze bij de eigen leerkracht niet mee in aanraking komen.  

Fotografie met slechthorende kinderen  
School: Professor Burgerschool  
Vakdocent: Vera Duivenvoorden

Project  
Kijken doe je met je ogen. Maar je ogen vertellen ook een eigen verhaal.  
Dit fotografieproject richt zich op het kijken naar elkaars ogen. De kinderen leren hoe een camera werkt. Daarna gaan ze emoties in de ogen van de ander lezen. Vervolgens fotograferen ze elkaars gezicht en ogen in een pop-up studio. In de afsluitende les tekenen ze een mooie herinnering in de vorm van hun oog. Zo ontstaat een mooi persoonlijk portret waarbij fotografie als middel wordt ingezet om een persoonlijk verhaal van jezelf zichtbaar te maken.   

Aanpassing voor deze doelgroep  
Vera: Omdat de leerlingen op deze school slechthorend zijn, richt deze workshop zich op een zintuig waar de leerlingen goed in zijn: de ogen. Er wordt veel aandacht besteed aan jezelf uitdrukken via de verbeeldingskracht. De les wordt in een kleine groep gegeven en de vakdocent spreekt met de leerlingen af dat zij aangeven als iets voor hen niet duidelijk is. De vakdocent praat duidelijk en rustig. Zo kunnen alle leerlingen in hun kracht staan en leren ze op een speelse manier om hun persoonlijke verhaal te laten zien met foto’s én een tekening van een betekenisvolle herinnering (foto uit je hoofd).

Eindfilm voor leerlingen in het speciaal basisonderwijs (SBO)  
School: DuMontschool  
Vakdocenten: Irene Pol & Astrid Hermes

Project
Een regisseur en videograaf van SEP gaan in samenwerking met de leerlingen een dynamische, humorvolle eindfilm op maat maken. De klas verdelen we in kleine subgroepen. Tijdens een brainstorm met de regisseur kunnen de leerlingen input leveren voor inhoud van de filmscenes die ze graag willen maken. De regisseur gaat hier vervolgens een rode draad van maken en komt met een script, met weinig woorden en veel actie. In twee draaidagen wordt de film opgenomen met de leerlingen en wordt het verwerkt tot een sprankelend eindresultaat.   

Aanpassing voor deze doelgroep  
Irene: De leerlingen hadden een gevoel van eigenaarschap doordat zij zelf de verhaallijntjes bedacht hadden voor de scenes in de eindfilm. We maakten gebruik van de talenten van de kinderen zelf. Wil iemand graag dansen, rappen of zingen? Dan maken we daar ruimte voor in de film. Hierdoor waren de leerlingen super trots op het eindresultaat. De groepjes waarin wij gingen filmen waren niet groter dan vijf leerlingen. Hierdoor was er een goede focus op de vloer. De kinderen voelden zich filmster. Ze voelden zich gezien. Ze speelden in hun eigen bedachte film. Hoe mooi is dat? 

Heeft u na het lezen van de projecten interesse in een vrijblijvend gesprek voor een eigen project op maat?  Neem dan contact op met SEP: info@sep.nu / 020-4124110